Inkholelo neMatsemba emaNdebele

© Dr Peter Magubane

Umhlaba Lonemandla Akamoya

Ngemacembu lamaningi esintfu eAfrika, imphilo yemaNdebele ichazeka ngemhlaba lonemandla ngakamoya, leyenta tintfo letinkhulu ngetulu ngisho netinkinga letincane letiphila njalo. Kugula kanye nebhadi, imphilo lenhle kanye nenhlanhla konkhe kubonwa njengemuphumela kumbe wekumisa ngeluhlelo lolusuka emoyeni wasemhlabeni, noma kuhlushwa ngekuchumana nemhlaba.

Kwesibili kwetintfo ngulabaphilisako labasebentela buhle, noma batsakatsi labenta kungcola/bubi ngabo. Labaphansi/emadloti (abezimu), tintfo letiningi letimcoka temoya wasemhlabeni, kokubili kucela lusito ngekushintjisa ngelutfo kanye nemona, ngekudzinga kusita kwenta lomunye akwate kancane ngentfo ngekutsi atibeke enchupheni.

Nawungakhoni kulandzela lolokushiwo kwalomtsetfo kanye nenchubo, njengentfo lefunwa ngulabaphansi, kutsenjwa kutsi ngiyo intfo leyenta emabhadi. Baphindze batsenjwe kutsi bavikela labaphilako etintfweni letingenanhlanhla ngekutsi babakhulumise emaphusheni, kanye nekunika emandla ngemalungiselelo emitsi leyakhiwe ngemacembe kanya nalokunye lokuhlanganisiwe. Labaphansi basisekelo lapho khona kwelapha kwesintfu kuphumula khona.

Emandla ekutsemba labaphansi kanye nekuhlonipha sekungene lamaNdebele ngemasiko abo ngekuchubeka, lekubavumele kutsi bagcine bungibo lobuhlukile emkhatsini emandla lamaningi kanye nekukhula kwemacembu abomakhelwane, kanjalo nangale kwekubalaweni kwemphi kanye nemadiaspora abo.

Translated by Phindile Malotana