Imisebenti yemaSiko emaZulu

Incenye Lemcoka ye Mphilo yemaZulu

©Dr Peter Magubane

Umculo, ingoma kanye nekudansa sekudlale inzima lebalulekile ngekwesintfu kuncenye yemphilo yemaZulu, hhayi kumuntfu munye kuphela, kepha nasemmangweni uphelele. Kudansa bekusolo kuyintfo lemcoka ekunakekeleni licembu lemasotja, ikakhulu ngetikhatsi tetinkinga, tenjabulo kanye nengucuko, kufana nekutsi, ngaphambi kwetimphi, emishadweni kanye nakumicimbi yonkhe lemaka kungena esigabeni lesisha noma ecenjini (kuvame kuba-emnyakeni lobekiwe).

Tingitali temculo betingakavami kusetjentiswa kakhulu emigidvweni yesintfu, kanjalo netigubhu, kuyatiwa kulamanye emacembu. Yebo, lelogcoma lelatiwako esintfwini sekucala semaZulu kwakuyi Ngungu, noma ligcoma-lelibhodo (libhodo) belidlalwa ngekutsi lishaywe ngetandla.

Kumiculo letfolakalako, kungabonakala kungatsi lesigubhu, noma leligcoma letigodvo, lelatiwako emkhatsini wemaZulu anamuhla lakotjwa, kungenteka kumbe kubomakhelwane babo emaThonga. Lama Zulu bekakadze anetingitali letiningi letinemasungulo lefutsi le siGubhu, lokusandishi lenelisungulo nesikhumba lesicinile lesibanjwe ngasekugcineni, ngusona besatiwa.

Umdanso wawukadze uyindlela letsite yekuhlanteka etimphilweni temaZulu, futsi kukhona imicimbi leminingi emphilweni yemaZulu leyakha incenye letsite ngekuhamba kwemsebenti lobalulekile.

Imicimbi Lesho Lutfo

©Dr Peter Magubane

Kunjengekutsi, uma umfana noma intfombatana ifika esigabeni sekuphuma tiboya etindzaweni tangasense, tingoma letitsite tiyahlatjelelwa, tiphekeletelwa ngumdanso/umgidvo. Kanjalo nasemshadweni, lelapho lokugezeka lokufananako emakhatsini walaphathi lamabili kubekeka ngemcudzelwano wemgidvo lowakha incenye lebalulekile yemsebenti wemshado.

Ikakhulu phambilini, ngesikhatsi kutingela kuseyintfo leyatiwako, umgidvo nawo wawunesigaba lesitsite sekugezeka ngaphambi kwekutingela. Ngaphambi kwekusuka, lamadvodza bekahlangana esibayeni setinkhomo lapho bekagidza khona, angetetela emandla awo intfo latoyenta nekutsi atobanesibindzi lesinjani ekutingeleni.

Umgidvo lotsatsa inkomishi nalomuhle kuyoyonkhe yemaZulu bekubanguloyo wemabutfo enkhosi lavunule imvunulo yonkhe lephelele ngaphambi kwekungenela imphi kanye nasemigidvweni yemnuaka endzaweni yenkhosi ngemuva kweSidlo seTitselo Sekucala.

Kuma kwemgidvo wemasotja kwakunemandla futsi kunesisindvo, ngesikhatsi lesicondzile noma lesingiso nekumo kanye nekutilungiselela lokwenele. Sento saloku, sihlanganiswe netembatfo temabutfo, kwakukuhle impela.

Translated by Phindile Malotana