Emadvodza Esiganga ase Richtersveld

Imphilo yeMtingeli

©Shem Compion
Kulukhuni kuchaza uma emadvodza esiganga (noma ema San) akhulula njengelicembu lelisiko – labanye batsi bekukudze njengeminyaka letinkhulungwane letimashumi lamane noma tinkhulungwane letimashumi lamatsatfu, ngesikhatsi lesidze lesomile sihlukanisa bantfu kuncenye lese ningizimu nshona kusigodzana lesincane lesisuka etiveni te Negroid letisenyakatfo.
Ngalenye indlela, lamadvodza esiganga ahambisa aphindze abuyisa Indlela Yelitje leliphucukile, lokwafaka imikhwa, kwekubhobosa kanye nalokucijile, incumbi yako kwakuhlanganiswe nesigodvo kwentela kwakha tikhali noma imikhwa.
Lamadvodza esiganga aphindze enta indlela yekuhlangana leyayilungela lisiko lawo lekutingela-ahlangene ngesitayela. Njengemtsetfo, kwakukadze kungemadvodza labekenta kutingela, babe besifazane bahlanganisa tindumbu, emagungumence kanye naletinye titjalo. Lesimo sabo semvelo sabona sicumbi lesincane semndeni sinyakata kulomhlaba ngekuthula ngemidlalo kanye ngetikhatsi.

Litje Lekubatwa

Ngekwelisiko lenkholo, lamadvodza esiganga abechazwa yindlela lephucukile leyayihlangene nendalo yemhlaba ngetintfo temoya. Loku kwakhutsata lendlela yabo yekupenda ematje, lobekukadze kwenta imidanso yabo. Kule Richversveld, nomakunjalo, kwakute kupendwa kwemadvwala lokwakhandvwa.
Esikhundleni, satfola ematje labatiwe – kubatwa lokwentiwa ngekujuba lingetulu lematje ngentfo lecijile noma litje lelilisaha. Letitintfo letinhle tema tematje labatiwe kukhoma tintfo letiningi letehlukene, kuhambela kumibhalo lekhangako kuya etintfweni letiningi letikhona tetilwane, lekufana nemaDvuba kanye ne eland.
Lokufundza ngale ngalokubatwa kwematje kusekhona namanje, lokubuhlungu, lining laletindzawo lilinyetwe ngulabamayinako kanye/netivakashi letimadlabha. Imvumo kuletindzawo letiningi nyalo kuvaliwe kwentela kugcina kulimala lokungetekile.
Inombolo yemadvodza esiganga lahlala eNamaqualand kanye nase Richtersveld ingaba, kungabikho kwesizatfu, lesiphansi kakhulu. Loku kwaba, ngemuva kwakokonkhe, indzawo leyomile lenetintfo letincane tekutfola emanti. Lomncele kwabayintfo lencono kakhulu, nomakunjalo, kukhona tindzawo letiningana letikhomba imifanekiso emkhatsini wemaDvodza esiganga kanye netintfo temabutfo letifana nemaseal kanye netigogo tetimfishi.
Labantfu labasemnceleni babitiwe ‘nge strandlopers’ (bantfu labahamba elwandle) kantsi netimphawu tetindzawo tabo tifolwa etindzaweni letiningi ngaselusentseni lwe Namaqualand kanye, ngekweliciniso kakhulu eningizimu lese Afrika.

Translated by Phindile Malotana