Bumcoka Bekuvunwa kwe Manti Elitulu kanye neKonga

© Sustainable Sanitation Alliance

Emalungiselelo ekonga lokuphansi kanye nekujuba kuchubela ekugedvukeni kwemhlabatsi lokukhulu kanye nekwehla kwendzawo. Kungeta kuloku tintfo letetfusako lesomiso kumanti angaphansi kwemhlabatsi kanye nemphula ngemapulazi langasenti, balimi bashiya emapulazi abo, kwehla kwemkhicito wekudla kanye nendlala.
Kuvunwa kwemanti elitulu sekusekele kuphila kwebantfu iminyaka letigidzi letimakhulu lamatsatfu kadzeni. Namuhla, kuvunwa kwemanti elitulu sento lesimile lesisetjentiswa bakhiciti labancane kanye nebalimi bentsengo. Ngekungeta, kongiwa kwemanti kumcoka kwentela kuciniseka kutsi emanti lasetjentiselwa likusasa kanye netindlela letilingene ngekukhuliswa kwekulima.

Yini Kuvunwa Kwemanti Emvula?

©Marinda Louw
Kuvunwa kwemanti elitullu kungesikhatsi emanti elitulu akhongetelwe kutsi asebente ekulimeni nasemisebentini yasetindlini. Tindlela temanti ekuvunwa elitullu tifaka kuhambisa, kukhongetela kanye nekugcinwa kwemanti lagijimako. Emanti angakhiwa kusuka etindzaweni tendalo letihamba emanti letifana nekuma kwentfo lengetulu kanye nemifudlana lemincane, kusuka phansi emihlabatsini kanye nasemathayeleni emabhilidi. Emanti elitulu angabese agcinwa kumabhakede, emathangeni noma kumadamu. Kuvame kutsi emanti elitulu avunwe emadamini lashonako lapho asetjentiswa nakuniselwa kepha aphindze avunyelwa kutsi ahlale emhlabatsini kwentela kutsi avusetelele emantilangaphansi. Emantilangaphansi anika bomandzana kanye nemanti lagujwako.

Yini Konga Emanti?

Kongiwa kwemanti ngulokuvikela, kukhula kanye nekunakekelwa kwemanti. Ekuniseleni, kongiwa kwemanti kufuna kutsi ngesikhatsi emanti lamaningi kumele asenge lomhlabatsi kwentela kunciphisa umoya kanye nekugijima kwemanti.
Tibonelo tekonga emanti tifaka lolokulandzelako:
Phindze ubuyise emanti bese uya-wasebentisa futsi – njengekusebentisa emanti ekuwasha kutsi unisele tibhidvo.
Nisela inhlanyelo ngendlela lekahle – nisela kancane njalo njalo kepha kakhulu futsi unganiseli ngesikhatsi kushisa ngalelolanga.
Lungisa timpompi letivutako kanye nemaphayiphi.
Hlanyela titjalo tendalo kanye nenhlanyelo lelungele lesosimo kanye nalendzawo.

Kongiwa kwe Mhlabatsi neKongiwa Kwemanti

Yini lehlanganisako emkhatsini wemhlabatsi ne manti?
Umhlabatsi yintfo lenkhulu legcina emanti kanye nekwakheka kahle kwemhlabatsi kungasita ngalesento sekugcina emanti. Lelinani lekubamba emanti emhlabatsini lishiyana ngetindlela letifana nenhlobo yemhlabatsi, umangabe lenhlanyelo ihlanyelwe emhlabatsini, lokuma kwemhlabatsi kanye neliwa lwemhlabatsi.
Uma emanti agcinwe emhlabatsini, letimphandze talesitjalo titokhona kutfola lamantin lagciniwe. Ngakoke, konga umhlabatsi kubalulekile kuze kutfole noma kutsatse sicalelo lesivundzile kunhlanyelo lelinyiwe kanjalo nekunika emanti longiwe kuletitjalo. Loku kungentiwa ngekutsi kuvalwe lomhlabatsi ngetibhidvo noma emacembe njengenhlanyelo lesele. Loku kukhulisa kusefeka kwemanti phindze kwehlise simo semhlabatsi, ngekutsi kunciphiseke umoya.
Tibonelo letiningi tekonga umhlabatsi letindlela tifaka – kungaguculwa noma kuguculwa kancane, kuguculw kwebhesini, kusetjentiswa kwamanyolo loluhlata kanye nekuhlanyela titjalo letivalwako. Kuguculwa kwe bhesini kutsanjiswa kwemhlabatsi kubhesini lomncane noma edamini lelishona kancane lelakhiwe ngaphambili kwemngcengcema loseweni. Emanti lakhongeleka kulobhesini ngesikhatsi sekwehla kwemvula, lebambeka malula ngesikhatsi lomhlabatsi utsanjisiwe.

Lokukahle kweManti elitulu laVunwako

Kukhongetela emanti elitulu kunetintfo letiningi letinhle. Ngesikhatsi emanti elitulu avunwa eweni noma entsatjaneni, kungavikela kugedvuka kwemhlaba lokubangwa kugijima kwemanti ngemuva kwetimvula letimatima. Sakhiwo sekuvunwa kwemanti elitulu kulula kusakha, akudzingi tintfo letidulile futsi kukunakelela kuphansi.
Kuvuna emanti elitulu kunciphisa sikhatsi sekukhongetela emanti kusuka kutindzawo temanti nasemifuleni futsi kungasita indlu kutsi ibe nemanti ayo, ikakhulu ngesikhatsi emanti elitulu lasuka emathayeleni.

Translated by Phindile Malotana