Mehuta ya mabu ya jarata ya meterebe

© Louise Brodie
Young vines planted in rocky soil.

Mehuta ya mabu ka Afrika Borwa e fapana kudu. Ye mengwe ke sehlaba kudu, ye mengwe e na le letsoba go feta gomme go na le mabu a masika. Mabu e sego fela a go fapana ka mmala, eupša gape go ya ka phepo le maatla a swaro ya meetse. Mabu a sehlaba le a maswaka a ka swara phepo ye e tlase le meetse go feta mabu a letsopa. Go feta fao, bokaakang bja dibolang mabung bo kgatha tema ye bohlokwa kudu.
Dipharologantšho tša diterebe tše di itšego tša mehuta ya dibjalo tša tšweletšo di ka hlagelela kudu ge di bjetšwe ka mabung a itšego. Kopanyo ya tlelaemente, tikologo, tsebo ya maswika le mohuta wa mmu di na le seabe go dibeine tša boleng bja godimo, eupša maemo a tikologo le mohuta wa mabu le ona e huetša setaele sa dibeine. Ka fao go bohlokwa kudu go tseba gore ke mohuta ofe wa mabu oo ka go laola didirišwa tša mabu le go tšweletša dibeine tša boleng bja godimo.
Ka lebaka la go laetša mohuta wa mabu ke mošomo wa marara o kgethegilego. Ka lebaka la go hwetša tshedimošo, go swanetše go epwa melete ya maemo. Melete e ya maemo e swanetše go epwa ka bophara bja lefelong le le itšego le tlhophollo ye e feleletšego ya mabu e swanetše go dirwa ke setsebi.

Mabua a Sehlaba

Mabu wo o nago le diteng tša letsopa la ka fase ga 6% e na le kganetšo ya go mela ga medu, eupša e hloka mohola ye kgolo ya mohuta o wa mabu ke go fokolago ga bokgoni bja go swara meetse le phepo.
Ka fao, mabu a sehlaba a swanetše go nosetšwa gantšhi go feta e mengwe le menontšha e swanetše go dirišwa ka mehla. Nošetšo e kgolo ya meetse a go nošetša a moyafala go tšwa go mohuta wo wa mabu. Ka mabele a magolo a sehlaba se se kgolo kudu meetse ela ka pela ka go gamola meetse mabung. Pabalelo ya meetse e ka phethagatšwa ka tsela ya dibjalo tše di šireletšwago goba go khupetša - llaga ye koto ya dibjalo bokagodimong bja mmu - go fokotša moyafalo.
Mengwang e golago e goga ka bontši bja meetse bjoo bo le go gona le phepo, ka fao pšalo ya dibjalo tše di šireletšago mabu le taolo ya mengwang ke tsela ye maleba ya go lema le sehlaba. Koketšo ya dibodi ka sebopego mmutedi sa go oketša humus ka mabung ka fao swaro ya meetse. Bo kaone bja go nošetša sehlabeng e ka mekgwa ya go nošetša ga nnyane kudu goba ka tšweletšo ya leboo la marothodi. Le ge e le gore sehlaba se repile se, ka ba sa go kitlana kudu gomme ka morago ga pula ye ntšhi le sephethephethe. Go lema ka mehla go sehlaba ka mogoma mogoma o nkgokolo sehlaba e ka senya sebopego.

Mabu a letsopa

Mabu a letsopa ka tlwaelo a hwetšwa mathokong a dinoka moo o latelago meetse goba mafula. Mabu a letsopa a na le kgonego e kgolo ya swaro ya meetse le phepo le meterebe e bjalwago ka mohuta wa mabu a gantšhi e maatla kudu.
Dikarolwana tsa mmu di bolete kudu gomme di arogantšwe ka dillaga tše di fapanego. Mabu a letsopa ka nako ye nngwe a swana le sangwetšhi moo dillaga di arogantšhwe ke sehlaba se kitlanego bja. Phapano ye kgolo ya ka popego e šitišago tsenelelo ya medu, gammogo le phatlalatšo ya meetse. Meetse a sepelago ka letsopeng le ka llageng ya santa ka mabung a ka fasana, eupša medu ga e tsenelele llageng ya mabu a sehlaba a kitlanego.
Go lema ka letsopeng go swanetše go beakanywa go thibela kgohlagano ya mmu. Diteng tša meetse mabung a letsopa e bohlokwa kudu ge o akanya go bjala meterebe ka metšhene. Kgohlagano ya mabu e ka hlolwa ke mosepelo wa koloi ge letsopa le kolobile go fetiša. Ka mabung a letsopa, dibodu di tla tšwetša pele kaonafatša ya kelelatšhila le tshepelo ya moya. Ge mabu o omile kudu, dihlopha tše kgolo di tla aga. Dillaga tša mabu tša bothata di swanetše go kopantšhwa ka mogoma.

Mabu a maswika

Mohuta wo wa mabu o tlwaelegile kudu gomme go swanela e le mabu a ka godimo. Gape o bitšwa dorbank goba ‘koffie klip’. Peakanyomabu ye botse e bohlokwa ka lebaka la go tloša karolo, dillaga tša go sa tsenege tše di hlagago ka botebo bjo bo fapanego.
Dillaga tše di ka fokotša tsenelelo ya medu. Peakanyo ya mabu ka mafelong a maswika ka tlwaelo e a tura ka ge dinyakwa le didirišwa tšeo di šomišwago go tloša llaga ya godimo ka dinako tše dingwe. Go tloga fao e lengwago dorbank e bjalwa le mobutlase mogoma goba sephatšamabu. Le ge go le bjalo, šedi e swanetše go tšewa go sa kgohlaganya mabu a beakantšweng. Mabu a maswika ao a beakantšwego ga botse a na le kaonafatšo ya bokgoni bja go boloka phepo le meetse.