Mehuta ya Difuru tša Dipudi

©Marinda Louw
Difuru tša dipudi ka tlwaelo di hlophelwa magorong a mararo:
Digwaši – difuru tša tlhale ye e godimo, ka tšhilego ye e fase, ka tšhelete ye e sa bitšego go feta difuru tše ntšhi tše dingwe. Digwaši ke difuru tše ntšhi tšepo di nago le tlhale ya godimo, go swana le bjang, furu, lesereng, phulo, matlakala, mašaledi a puno.
Metswakotii – tša phepo ya metswakotii ka ntle le digwaši, gomme ka tlwaelo ke tša theko ya godimo.
Ditlaleletšo - tše di nago le dibithamine le diminerale, ditlaleletšo di akareditšwe ka bontšhi bjo bonnyane le metswako ye kgolo ya dijo, go netefatša gore diphepo kamoka di a nyakega.

Digwaši ka Dipuding

©Arthur Chapman
Digwaši ke setswaki sa furu se sengwe le sengwe se nago le maemo a godimo a tlhale yeo e robegago ka go nanya. Segwaši sa maleba se na le ditlhale tše di telele go swana le peu ya leokodi, dinawasoya le outse ya dikepe, mohuta ofe le ofe wa furu le furu ye mpsha. (Furu ya dithorwana ye e nago le tlhale, eupša ga se digwaši.) Difuru tše di beilwego mabeleng di fasana ka digwaši go feta furu goba mafulo, tšeo di lego 100% digwaši.
Pudi e nyakago go ba kgomo ye nnyane ya maswi, mogodu, gomme e swanetše go ba le segwaši se se lekanego ka phepong ya yona, gore e kgone go "di hlahuna dijo gape" (mogodu).
Digwaši di swanetše go ba motheo wa lenaneo la phepo ya dipudi. Ka ntle le digwaši, dipudi di tla hwa. Dipudi tša maswi di hloka tlhale ka tshepelo ya mogodung le maemo a tlwaelegilego a maswi a makhura. Go fokotša tlhale ye lewago ke pudi ya tshadi go tla fokotša poelo ya yona ya maswi.
Ge e le gore go na le digwaši tša boleng bjo bobotse, bjalo go a kgonagala gore mehuta ye mengwe ya dipudi e ka hwetša phepo yeo e hlokago ya go tšwa digwašing, ka ntle le mohlomongwe dibithamine le diminerale.
Tsela ye e theko ye fase kudu ke go tšweletša digwaši tša ka ga, kudukudu ge go na le ditshenyegelo tša godimo tša dinamelwa. O tla boloka tšhelete, eupša o tla ba le bonnete mabapi le boleng le go ba gona. Gape, boloka kabo ya digwaši ka polokelong (bjalo ka furu goba bjang) ka dinakong tšeo tša komelelo.
Go fa mohlala, o ka kgona go godiša phulo go swana le bjang bja Rhodes bja selemo le sebjalo sa outse go ripa goba go fula furu ya marega. Se se fa maatla a mantši le palo ye e itšego, eupša di le fase ka tlawelo ka proteine, kudukudu bjalo ka mmutele wa dibjalo. Lesereng, dierekisi tša kgomo le mahlona di botse bjalo ka methopo ya boleng bjo bokaone bja proteini.

Dijo tša Motswakotii tša Dipudi

©Thamizhpparithi Maari
Metswakotii ke methopo ya furu tša gore di ka oketšwa motheong wa phepo. Ge segwaši e le boleng bjo bobotse le mehlodi ye botse, go tla nyakega motswakotii wa fase go feta ge segwaši se le maemo a fase goba se sa lege.
Dipudi e ka oketša phepo ya yona ka go ja digašwi tša go oketšega le ka go šomiša dipoloko tša mmele (makhura), eupša ge phoofolo e tšweletša maswi goba e gola, go bohlokwa go fa sebopego sa motswakotii sa furu. Metswakotii e ka kgaogantšhwa ka dikarolong tše pedi tša go ba sephaphathi:

Methopo ya maatla - lehea le mabele a mangwe
Methopo ya proteine – dijo tša hlapi, oli ya kuku ya dijo tša nawasoya, dijo tša kuku ya oli ya sonoplomo, dijo tša kuku ya oli ya matokomane, dijo tša kuku ya oli ya leokodi, bjalobjalo.
Ka tlwaelo, ditswaki tše di tswakanywa go aba phepo ye e nyakegago ye e lekalekanego.
Metswakotii e na le theko ya godimo, ka fao tirišo ya tšona e swanetše go ba e thibetšwe gore e se senye tšhelete. Metswakotii ka tlwealo e rekiwa go tšwa baabing ba furu, eupša gape e ka ba ya go dirwa ka gae ke molemirui. Go bohlokwa go hwetša setsebi sa dijo go hlama motswako gomme e swanetše go akaretša pele ga motswako wa bhiithamine/diminerale go aba diphepo tše bohlokwa. Le ge go le bjalo, gantšhi e tla ba go lokologa kudu go reka dijo tša ditšweletšwa tša maswi tša tlwaelo bakeng sa go ba le ye nngwe ya dilo tša go tswakwa ka go sa tlwaelege.

Difuru tša go Felela tša Dipudi

Go a kgonega go fepa "difuru tša go felela", tša dipudi tša maswi, moo difurung tša go hlokega kamoka di akareditšwe ka gare ga motswako o mo tee: digwaši, metswakotii, dibithamine le diminerale kamoka di tswakilwe mmogo. Tše di bitšwago" Dipalo tša go Tswakwa tša go Felela" (TMR). Difuru tša go tlala foromo di swanetše go fepiwa bonolo gore di kgone go ja ka moo di nyakago. Le ge go le bjalo, dipudi tša maswi tša poelo ya godimo (+4 ya dilitara tša maswi/ letšatši) go ka kgonega gore di hloke maatla matšhi.
Go aba difuru tša go tlala e ka ba tharollo ye bohlokwa ya balemirui bao ba ka e tšweletšago ka thekong ye e kgonegago, kudukudu ge balemirui ba sa kgonego go tšweletša digwaši tša ka gae.
Mathata a mangwe a go šoma, kudukudu ka dipudi, ke gore di ka ja fela metswako ye e itšego. TMR, tše nnyane tša tatso kudu. Se se ra gore di ka ba di sa je phepo ya e lekanego, goba digwaši tša lekanego gomme di ka ba kotsing ya go ba le acidosis. (Acidosis e tšwelela ge megodu e ja mabele kudu gomme e sa je diotli tša go se lekane. Se se tla hlola pedišo gomme mogodu o tl tswalega.)
Molaetša wa Temoša Kalafong: Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.

Translated by Lawrence Ndou