Ukuvikelwa kweeNkukhu Zomkhiqizo

© Chris Daly

Indlela le yokuvikela iinkukhu ibonakala kungeyokuthoma ekulwisaneni namalwelwe weemkukhu. Imumethe iindlela neensetjenziswa ezinengi zokusiza bonyana kuvikelwe bonyana iinkukhu zingatholi ubulwelwe nazihlangana nezinto ezibumumetheko, nekungaba ngenye nenye into ekufaka hlangana abantu kanye nezinye iinlwani, ukudla kanye neensetjenziswa zokufuya. Aboslwazi kanye nabomakekere ngeenlwani nabo banobungozi khulu ngombana basebenza ngeenlwani ezigulako emaplasini amanengi ahlukileko. Nokho okuhle kukuthi bayakwazi lokho begodu benza ngakho koke okusemandleni ukuvikela ubungozobu, isibonelo ngokuthi batjhugulule izembatho njalo nabaphuma kelinye iplasi baya kelinye.

Ubungozi Babantu

Abafuyi abarhwebako banciphisa amathuba wokuthi amalwelwe eze nabantu emkhiqizwenabo ngokuthi bafake idrada ekhandele izindlu ebafuyele ngakizo bonyana abantu bangafiki eduze khulu nazo. Abantu abfuna ukungena ngaphakathi kufuze batlikitle phasi nabangenano irekhodi lokungena nokuphuma ngaphakathi kwesango ekufuyelwe kilo ukwenzela bonyana kube lula ukuthola unobangela wokuqubuka kobulwelwe nangabe bubakhona.

Iindawo zokufuyela kanengi zivamise ukuthi zibe nendawana ekungenwa kiyo nehlambisa ngaphi kobana umuntu angangena ngaphakathi. Omunye nomunye umuntu ongena ngaphakathi, kungaba mfuyi, abasebenzi balapho nofana umakekere weenlwani nakavela ngaphandle kufuze atjhiye izembatho zakhe angene ngezalapho.

Ukusuka lapho badinga bonyana bahlambe, lapho izinto zokuzisula, zokuhlamba nezambatho ezihlwengekileko zibekelwa bonyana bazimbathe nabangenako. Abasebenzi bavamise ukuba nezabo izembatho, nezingakhitjhwako endaweni ekufuyelwe kiyo.

Abantu banokukhonjelwa bonyana bahlambe bebatjhugulule izembatho nabayokusebenzela kenye yeencenye ekufuyelwe kizo, nofana bangakhonjelwa bonyana bahlambe iinyawo nabadlulela ngencenyeni enye yokufuyela, nokho kuya ngobungozi obukhona.

Izembatho zangaphakathi kwalapho kufuyelwa khona kufuze zihlanzelwe khona ngaphakathi bekuqinisekisiwe bonyana zifakwe izinto ezizakukhandela amalwelwe ngaphakathi kwendawo yokufuyela. Kuqakathekile bonyana woke umuntu osebenza eplasinelo azwisise ubungozi angabuletha begodu kufuze basenze ngokubambisana ukwenzela ukuqeda ubungozobo. Ukutjhagala kwabavakatjhi kuvamise ukuphelela eendaweni ezithileko ngaphakathi kwendawo yokufuyela.

Iinsetjenziswa Zokufuya, Isithuthi kanye Nokudla

©Chris Daly

Kufuze kusetjenziswe ikambiso eyodwa kenye nenye into engana nekhutjhwa ngaphakathi eplasini. Zoke iinsetjenziswa zokufuya, ukudla kweenkukhu kanye neensetjenziswa zokuseza iinkukhu, kufuze zihlwengiswe ngaphakathi endaweni yokufuyela ukwenzela ukuvikela ukukhula kwamagcikwana kanye namalwelwe azokurhatjheka ukusuka ekukhwini yinye ukuya kezinye. Enye nenye into ekhutjhwa ngaphakathi endaweni yokufuya kufuze ihlwengiswe ngokwaneleko ngaphambi kokubuselwa ngaphakathi.

Enye yenzinto ezinzima khulu kuvimbela bonyana iinthuthi zingalethi amalwelwe eplasini ekufuyelwe kilo. Ukuphungula ubungozi, isithuthi kufuze sifufuzelwa besihlanzwe ngezinto ezifaneleko ezilwisana na agcikwana ngaphambi kobanyana singangena ngaphakathi eplasini begodu ukukhambakhamba kwaso akukavumeleki nofana kuphelela eendaweni ezikhathekileko ngaphakathi eplasini.

Ukudla nakho kungobunye bobungozi, njengombana kungamumatha izinto ezingakhiqiza itjhefu nofana okhunye okunobungozi. Ukunciphisa ubungozobu, abafuyi kufuze baqinisekisa bonyana bapha iinkukhu zabo ukudla kwezinga eliphezulu.

Iinlwani Ezinye

Iinkukhu zivalelwa ngeendlini zazo ukuphungula ukuhlangana nezinye iinlwani, kanye nezinye iinkukhu. Abanye abafuyi basebenzisa indlela ebizwa nge-all-in-all-out-system, okutjho bonyana iinkukhu zzihlukaniswa ngokuya ngobukhulu nobudala bazo nazifika eplasini begodu zigcinwa zoke njalo bekuphele soke isikhathi somkhiqizo ukufikela lapho sezisuswa khona eplasini.

Amaboda namakhiwo ihlanzwa ngokukhulu ukuzimisela ngokusebenzisa iinsetjenziswa ezilwisana nokukhula kwamagcikwana ngemva konyana kuphele isikhathi somkhiqizo nalokha kukhutjha iinkukhu kufakwa ezitjha, lokhu kwenzelwa ukuvikela amalwelwe ekurhatjhekeni ukusuka emhlambini omunye ukuya komunye. Iinkukhu ezigulako zisuswa ngokurhaba begodu nalezo ezifileko ziyenjelwa ukwenzela ukuvikela ukurhatjheka kobulwwelwe obuzibuleleko.

Ukuhlangana nezinye iinlwani kufuze kuvikelwe ngendlela ekungakghonakala ngayo. Iinkukhu zomango zinobungozi khulu njengombana zitholakele bonyana zithwala amalwelwe wezinga eliphezu nangobunengi (Highly Pathogenic Avian influenza), nakazziwa ngokuthi mgomani weenyoni (bird flu). Ubulwelonu buthathwa njengobuyingozi nobuyikinga khulu eenkukhwini umhlaba zombelele, begodu ubukhali babo bungagcina sele bubamba nabantu. Ukuqubuka kobulwelobu kuqcine sele kurholela ekutheni kubulawe iinkukhu ezinengi khulu kamanye amazwe ahlukahlukeneko.

Uthuvi beenyoni zomango nofana ukufa kwazo kungasilaphaza amanzi aselwako, nekungagcina kungunobangela wokuqubuka kobulwelobu. Amakhondlo nahlobene nawo ahlangana neminye yemiraro etshwenyako tle. Ngaphezu kokuthi eba ukudla, aphadlhe amaqanda, abulale amadzinyana amancani begodu asele namanzi weenkukhu, athwala amalwelwe kanye nemikhaza nezinye iintwala, iimpukani, nokhunye okuhlobene nakho lokhu.

Amakhondlo kufuze angavunyelwa ukungena ngaphathi ehogweni yeenkukhu ngokuthi kuphungulwe amaphadlhuka kanye nomfulelo ovuzako noneentunja, begodu kuvakwe ngezinto engekhe akghona ukuzipupura, ekufana namatjhila nofana icamende nokhunye okuqinileko. Ukuwathiya ngamaqhinga ahlukahlukeneko nakho kufanele kusetjenziswe ukwenzela ukuwaqeda nakakhona.

Amaqhinga Wokukhiqiza Ngokuhlanganyela

Ukusebenzisa indlela le yokuvikela emkhiqizweni wokuhlanganyela kubanzima nangabe iinkukhu kuzakufanele zikhambakhambe hlangana nemizi zizizumele ukudla. Ngaphasi kobujamobu abafuyi beenkukhu kufuze benze amano wokuthi basenzise iindlela zokukhandela bonyana iinkukhu zabo zingahlanganyeli neenlwani ezithwala amalwelwe.

Nangabe akukghonakali ukwakha imikhawulo le, abakhiqizi beenkukhu kufuze basebenze ngokubambisana ukwenza bonyana abantu bazi ngamalwelwe nobungozi obukhona begodu besebenze boke ukuvikela iinkukhu ngokuthi:

Basuse iinkukhu ezibonakala zigula hlangana nezinye ezingaguliko.
Bazise abomakekere bezamapilo yeenlwani nakwenzeka babone ubulwelwe eekukhwini ukwenzela bonyana abudlangi.
Basuse bebalahle isilwani esifileko ngaphambi kobanyana singaba nomthelela wokuletha amalwelwe.
Bathenge iinkukhu ebantwini abathembekako nebasemthethweni.
Bangahlanganisi iinkukhu ezisesezitjha nalezo ezinesikhathi bazifuyileko, ukwenzela bonyana ezitjha azibi nomthelela kilezi ezidala.
Banciphise ukuthintana neenkukhu phakathi kwazo nabathengi, khulukhulu nakwaziwako bonyana abathengi bakhamba eendaweni ezihlukileko zokuthengiswa kweenkukhu.

Translated by Johannes Nkosinathi