Ukuhlukaniswa Kobulili Emphakathini wamaPedi

Abantu Abaduna Bangaphezulu

©Dr Peter Magubane

Isiko lamaPedi lihlukaniswa ngobulili ngazo zoke iindlela. Zoke izinto zikhanjiswa ngobulili, kusukela emafindweni abawabopha ezambathweni zabo, ukuya engomeni, kanye nobujamo emndenini kanye nemphakathini, kanye nekwahlukaniseleni umsebenzi. Abomma benza umsebenzi wezelimo, amadoda kanye nabesana basebenza esibayeni, Ukobana amadoda azinhloko kugandelelwa qobe malanga: Ukwenza isibonelo, nakudliwako amadoda kanye nabesana abawelilko bahlala boke, begodu kuphiwa bona ukudla mantanzi, bese kulandela abefazi kanye nabentwana. 

Ngokomthetho abafazi gade, begodu bavamise, ukuba ngaphasi kwamadoda, begodu gade kutlhogeka kobana bahlale balawulwa madoda. Lokha umfazi nabendako, bathatho ubujamo bamadodabo. Njeke umfazi obelethwa amuntukazana angaba ngewebukhosimi lokha nakatjhadako athole ubujamo obuphezulu kunebakwadadwabo, begodu udadwabo amkhothamele. Kodwana angeze abe mkhulu kunomnakwabo. Ilifa nobukhosi gade budluliselwa emadodeni, begodu abafazi gade bahlala emizini yamadodabo.

Lokhu, nanamhlanje kusenzeka ngesinye isikhathi, imindeni eminengi, isathanda kobana amadodakazi wawo, kunamadodana kobana athole ilifa elimasimu wabo kanye nentandi zokuhlala, ngebanga lokobana amadodakazi – khulukhulu la, angakendi – kuqatjengwa kobana ayarhona ukutlhogomela ababelthi bawo nqcono kunamadodana.

Isiko lesintu lamaPedi, kade liqine khulu kuneleminye imiphakathi enamadoda ekuhlukaniseni ubulili, begodu bavamise ukuqala bona abafazi baziphethe njani khulu, kunokugada amadoda. Ubuloyi gade buhlotjaniswa khulu nabantu bengubo, begodu bebathi busuka kumma abudlulisele endodakazini yakhe. Ubuloyi belanga, nanyana kunjalo, gade bufundwa, begodu bungafundwa nanyana kungubani, indoda nanyana umfazi, begodu gade busetjenziswa ngesinye iskhathi ukulimaza abantu.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana