Ingubo Yeenkhali yeLimpopo

Ingaphasi lengubo yeenkhali yeLimpopo inombala omnyama nohlaza satjani nesiqubulo esithi - PEACE UNITY AND PROSPERITY/UKUTHULA, UKUBAMBANA NEPUMELELO, esibhalwe ngaphasi.

Isiviko sipendwe ngombala otjheli onamajikajika phezulu begodu ngaphakathi kunomuthi ohlaza satjani we-baobab. Phezulu kwesiviko kupendwe ngombala ohlaza satjani. Isivikwesi sitjengisa isibopho sombuso sokuvikela amalungelo wabantu. I-baobab itjengisa amandla nokuqina kwabantu. Amajikajika aphezulu atjengisa iintaba nomhlaba wokulima onjingileko wesifundeni seLimpopo.

Umqhele ophezulu kwesiviko utjengiswe ngombala obovu newegolide onamakari amahlanu. Umqhele utjengisa ubukhosi. Amakari amahlanu atjengisa umuthi we-cycad osengozini yokuphela, aveza ukubulunga nokuragela phambili kokubusa kwamakhosi. Ingubo yeenkhali isekelwe ziinkomo zomango ezimbili, eziveza ukubumbana, amandla nokuqina kwepolotiki.

Iphawu Lesilwane - Buffalo (Syncerus caffer)

©Karl Svendsen

Ikomo yomango ye-Afrika yikomo ekulu enamandla ehlala ikhamba ngomhlambi. Zombili iinkomo zomango esiduna nezisikazi zinamaphondo, eziduna zinamaphondo agobene khulu ukudlula lawo weenkomo ezisikazi. Kuzinkomo ezidla utjani begodu zinomthelela omuhle endaweni lapho ezidla khona, zikgona ukudla utjani obude zibenze bubebufitjhani khona buzokukgona ukudliwa ziinlwane ezithanda ukudla utjani obufitjani.

Njengeenkomo ezikhamba ngomhlambi omkhulu, zikhamba zivusa ihlabathi ziyihlanganise nobulongo bazo okwenza bona ihlabathi ivunde. Iinkomo zomango eziduna zibekwa ngokutjhiyana kwazo ngokuya kwesilinganiso, amandla nekgono lalo lokulwa. Iinkomo zomango eziduna ezinamandla khulu zidla phambili naphakathi komhlambi ukwenzela bona zithole utjani obungakagadangwa. Zibuye zithole nevikeleko eliphambili eenlwaneni ezingazizingela.

Iinkunzi ezisesibalweni esiphezulu zithola neenkomo ezisikazi nanyana ngiziphi ezifunwa ngizo kilezo ezisemhlambini. Lokha nazisengozi yokuhlaselwa ziinlwane ezizingelako zigidagida phasi ukwenzela bona woke umhlambi uzokuphendula ngesikhathi sinye. Amakonyana namaputwana ahlala akhamba phakathi komhlambi avikelwa ziinkomo ezikulu emaqadi eziqotha iinlwane ezizingelako.

Iphawo Lomuthi - Baobab (Adansonia digitata)

©Ann Gadd

Umuthi we-baobab utholakala encenyeni yepumalanga yesifunda seLimpoopo, beyitholakale kenye incenye ye-Afrika neye- Australia. Ikhula ibemkhulukhulu ngesilinganiso beyibemdala khulu nangeminyaka, Ukuhlolwa okwenziwe nge-carbon kutjengisa bona eminye imithi ye-baobab ingaba neminyaka engabahlangana na-3000 ubudala. Kumuthi orara khulu nawuwuqalileko, unamagatja abonakala ngathi mirabhu, sengathi utjalwe waqala phasi phezulu.

Umuthi we-baobab unamathuthumbo amhlophe avuleka ebusuku begodu anomunuko ongasimnandi ebantwini, unuka ngathi yinyama ebolileko erherha iinunwana nabomaphelaphelani ukwenzela ukupholinetha. Isithelo esimila ku-baobab, sikhula sibeside njengenyawo, sibeneentanga ezigubuzeswe mlotha omhlophe, ozele amavithamini C ne-tartaric acid.

I-cream of tartar yamambala yenziwa ngeentanga ze-baobab. Umuthi we-baobab unikele ikhaya, umthunzi, izakhi nesihlahla ebantwini neenlwaneni iminyaka neminyaka.

Translated by Busisiwe Skhosana