Imihlobo Yamagwava eSewula Africa

©Louise Brodie

Amagwava mutjhana, okhula buthaka.Imithi etjaliweko ivamise kobana ipruniwe ibe mamitha amabili ukuya kwamathathu ngobude, kodwana nange ungapruniwa eminye imihlobo yawo irhona ukukhula ifike emamitheni ayi-8. Imithi yawo imila isthelo kusukela emnyakeni wesibili utjaliwe begodu urhona ukuragela phambili ukhiqize iinthelo iminyaka evinyelela kweyi-40. Imithi ithuthumba ngesiruthwana lokha iinyosi nazimatasatasa zenza zipholinetha iintjalo, iinthelo zazo ziyazipholinetha. Imithi esele ikhulileko emihlobohlobo ayiwusabi umbethe begodu urhona kobana uphile emathosini kanye nebujameni bomtjhiso ongaphasi kwe-4°C kodwana amazinga womtjhiso amakhaza khulu kuvamise kobana abulale nanyana one imithi emincani. Amazinga womtjhiso aphezulu ngeskhathi sokuthuthumba kwemithi kanye nokumila kwenthelo zawo kungona iintjalo.

Iinthelo zamagwava zirondo nanyana zakhe saqanda, okuya ngokobana mhlobo bani westhelo, begodu anobukhulu obungaba yi-12 cm. Iinthelo zamagwava zineskhumba esidlekako, ezivamise ukuba mahadlahadla. Lokha isthelo nasivuthwako, iskhumba saso sitjhuguluka umbala sisuke ekubeni nombala ohlaza, otjhuguluka ubesarulana nanyana sibe nombala ophinki ukuya kosarulana. Ngaphakathi isthelwesi siphinki okungeneleleko (amagwava abomvu) nanyana amhlophe begodu iintanga zesithelwesi zinembewu ezimbalwa ezincani. Inani kanye nobukhulu bembewu buyahluka okuya ngokobana mhlobo bani. Isithelo samagwava sinomnuko ohlukileko, oqinileko onga ongangewemuski.

Igugu Lokondleka

Amagwava amthombo omuhle wevithamini A, B, C kanye ne-iron. Amagwava amaphesendi ayi-257% we-Vitamin C, ekulizinga eliphezulu kunalelo lamavithamini atholakala epopeni kanye nakwezinye iinthelo zesitherasi. Izinga levithamini C, lihlala lizinzile lokha isthelwesi nasikheniweko nanyana sonyisiweko.Izinga levithamini. Igwava elizeleko, elifretjhi limthombo omuhle we-B-carotone kanye ne-Iron kanye nomthombo wama-calcium kanye nama-potassium. Amthombo omuhle wemithiya edliwako begodu amumethe amaleveli ahlangana kwendawo we-folic acid.

Imihlobo Yamagwava

Ebubulweni leSewula Africa lithembele emhlobeni wamagwava walapha abizwa bona ma-Fan Retief, athiyelelwe ngebizo lomsunguli webubulo. Umhlobo wamagwava lo ngaphakathi uphinki, begodu uvela emagwaveni wendabuko, alethwa eKapa ngokusebenzisa i-Madeira, bahlali bakade bama-Dutch ngeminyaka yabo seventeeth century. Amagwava apinki ngaphakathi abizwa ngokobana ma-Fan Retief amhlobo wamagwava athathelwa phezulu bakhiqizi bejuzi bamazwe ngamazwe.

Ngonyaka ka-1994, i-Agricultural Research Council’s (ARC) Institute for Tropical kanye ne-Subtropical(ITSC) yakhipha umhlobo we-TSG2 owenziwe ngcono. Umhlobo ongabanjwa malwelwe unentanga ezimbalwa begodu mkhulu kunewesthelo se-Fan Retief. Nanyana kunjalo akhange uthandwe khulu esifundeni se-Western Cape, ngebanga lomkhiqizo wenthelo okhiqizwa mhlobo wegwava i-Fan Retief.

Isikhathi Sokuthela

Amagwava akhiqizwa ebusika enarheni yeSewula Africa, isivuno sawo sithoma ngoMrhayili kuze kube ngoRhoboyi kanye noSewula.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana