Iinkolelo Zesintu zamaNtwana

Iinkolelo Ezimatjhwayo

©Dr Peter Magubane

EbaNtwaneni, izulu akusiyinto nje engakaqakatheki. Liyitjhwayo lokuvunda lomoya, begodu kulitjhwayo lokobana imvelo kanye nomphakathi ziyasebenzisana. Ukuqiniseka ukuragela phambili kokobana izulu liragela phambili nokuna, kunomnyanya wokunisa izulu obanjwa qobemnyaka.

Ngaphambi kokobana umnyanya lo ubanjwe, izulu eliniswa, ngetjhwayo lenyoni yombani (tladi). Ekukholelwa kobana yi-Cape fish eagle, inyoni le ibonwa ngamasiba anombala obomvu, omhlophe kanye nokunzima. Kukholelwa kobana umbani lo, ubhajwa ngaphasi kwento ebizwa bona yi-lehadima, iphombo lekabi elirhatjiswe ukukhombisa inyoni embomvu, emhlophe kanye nokunzima. I-lehadima isetjenziswa khulu zinyanga eziduna, iinyanga ezisikazi (ngaka nanyana i-mapale) ukunisa izulu eliqiniseka kobana kubanehlabathi enothileko kanye nabantu.

AmaNtwana banenkolelo ezibethanako, naziza ematjhwayweni wembeleko. Ukwenza isibonelo, kudlunjanwa kobana umbala obomvu, olitjhwayo lenala kanye nengozi. Umbani uthathwa njengetjhwayo lezulu, kodwana amaNtwana akholelwa kobana ungaparagwa baloyi, bese utjhingiswa lapha kungakafaneli khona ukwenzela bona wona izinto zepilo ezinothileko. Abafazi banomsebenzi wokukhiqiza kwehlabathi kanye nokwesinya.

Womabili amatjhwayo wokuvunda afaka ukwesaba emandleni wenye wokubeletha. Ukwenza Isibonelo, bafazi abasesikhathini, abakavunyelwa ukungena esibayeni senkomo. Unobangela walokho kukobana, nange umfazi ongabelethiko angena esibayeni, nenkomo nazo ngeze zisabeletha.

Abefazi babathatha kobana abasanabungozi ngemva kokobana bangene esigabeni se-menopause, nasele bakhuphe zoke iinrholwani zabo zedinini,ngaphandle kwesangaphasi esipinki. Nange isirholwani esipinki sijamele ihlanganisela yombala obomvu kanye nomhlophe, umbala loyo ujamele zomseme.      

Lokhu kukhombisa bona amaNtwana akha, ubuhlobo obubethabethanako, hlangana kwemibala, kanye nezinto eziqakathekileko emaphilweni wawo. Imibala ikhambisana nengaba zomtjhiso namakhaza, ukuqwenga kanye nengozi, elethela amaNtwana ilimi letjhwayo elirhelebha kobana bazwisise iphasi elivamise kobana balibone njengephasi elingazwisisekiko, elibudisi, elihlala lihlangahlangene.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana