Amalwelwe Emiqaseni

© Judy Stuart

ISewula Africa ngenye yenarha ezimbalwa ephasini enganamalwelwe amabili amakhulu, angabulala inomboro ephezulu yemiqasa msinya. Lobu bulwelwe obubizwa-myxomatosis kanye ne-virus i-haemorrhagic disease. Ngebangeli, ukungeniswa kwemiqasa ibuya kwezinye iinarha akukavunyelwa. Ayikho ipengu yobulwelwobu begodu amalwelwe womabili la, arhatjheka ngokubona athelwe zinunwana azifana nabonompopoloza abaphapha emoyeni.
Esewula Africa, sinemiqasa esengozini ebizwa bona yi-riverine rabbit. Kusele imiqasa embalwa khulu nakungenzeka bona ibanjwe malwelwe, angaze yaphepha begodu ingafa. Ngeze kwafa imiqasa yemnagweni le kwaphela, Nemiqasa efuywa emakhaya ingaba sengozini yokubanjwa bulwelwe obungalaphekikobu.
Ifihlo yepilo yemiqasa ethabileko kuhlwengeka, nokuyipha ukudla kuhle. Amawogo silaphazekileko anokwakheka kwensila ezinomthondo nomanyoro kungarholela ekuqubukeni kwe - coccidiosis. I- Coccidiosis yi-microbe yemvelo ekhona emathunjini wemiqasa, ebamraro kwaphela lokha imiqasa esendaweni esilaphazekileko
I-Coccidiosis ibonwa ngokobana umqasa uhlale use amahlombe wawo phezulu, begodu ubenamathumbu amakhulu namehlo afipheleko. Uwuthola ukhipha amakaka angayijeli anukako lokha ukhanjiswa mathumbu. Faka i-sulphur solution encibilikako emanzini wayo wokusela. (Fuda indlela yokwenza ebhalwe epakaneni ye-solution le). Nabungalatjhwa masinya ubulwelwe be-coccidiosis lobu kulula ukubulapha.
Fudusela yoke imiqasa egulako endaweni ekude kunale enemiqasa engaguliko, uhlwengise amahogwawo kuhle. Nangabe imiqasa egulako gade ihlala amehogweni enziwe ngedrada, hlwengisa amahogo layo nge-Jeys fluid nange-blowtorch. Amahogo enziwe ngeplanka angahlanjwa nge-Jeyes fluid nanyana esinye nesinye isbulali magciwani bese abekwa elangeni bone ome.
Ukuqurhelana kuvamiswe ukubangwa kutjhugululwa kokudla Susa koke ukudla ngaphandle kwamabhala namanzi. Gcugcuzela imiqasa bona itjhide ngokuyifaka emahogweni wayo. llanga elincani lizokwenza bona imiqasa izizwe bhedere begodu ikhambe ngokuzilungiselela Lokhu kuzokurholela bona imimoya ebhajwe emathunjini iphume begodu kususe nokugandeleleka.
I- Enteritis ingabulala masinya. Ivamise ukubamba iinlwana ezisemhlambini ngaskathi sinye begodu irhona ukubulala kungakapheli amairi ayi-24. Ibonakala ngokobana umqasa ubenamathimila agijimako anukako, begodu ulale ngehlangothi use ihlokwayo emuva, uphefumule kabuhlungu. Kubalulekile bona urhelejwe msinya. Zama ukuwupha amaqembe we-strawberry somango khonokho nawubona ubulwelwobu, nangabe lokho kungasebenzi biza udorhodere wenlwana.
Amathumba angabangelwa zinlonda ezincani nanyana kulunywa ngeminye imiqasa. Amathumba athoma njengegiqa eliqinileko ngaphasi kweskhumba ulizwa nawulibambako ekuthomeni. Ngemva kwamalanga ibala elinzima lithoma ukubonakala egiqeni esele lithoma ukuthamba. Hlanza indawo leyo ngesibulali magciwane bese uthatha i-razor ebukhali usike igiqelo elinzima. Ubomvu obudege buzokuphuma begodu kufanele buputjuzwe buze buphele. Gcwalisa umjovo nge-solution ye-hydrogen peroxide eyi-1% bese uhlaba eslondeneso.Lokho kuzokwenza bona umbovu obusaseleko buphume begodu kuzokukulumaga nendawo leyo. Shega amalanga ambalwa alandelako ukuqiniseka bona alisaveli godu.
Amigomani (Snuffles) emiqaseni ijwayelekile. Beka umqasa endaweni enganamoya kude neminye imiqasa. Wulaphe ngama-antibiotic nangabe umgomani loyo uragela phambili. Kungabakuhle ukuyelelwiswa ngudorhodere wenlwana nangabe umgomani loyo uqubuke yoke indawo.
I-Pasteurella izibonakalisa ngendlela efanako neyomgomani kodwana umqasa uthimula kabuhlungu bese kuphume amathimila adege akokoranele empumulweni. Ingaphakathi lenyawo zawo zangaphambili lizala amathimila abangwa kulokhu usula ubuso lokha nawuzama ukusula amathimila. I- Pasteurella iyathelelana begodu ipengu yokuyilapha kukobana ubulale umqasa loyo ngaphambi kokobana uthelele eminye imiqasa emhlanjini.
I-Malocclusion yamazinyo yikinga ekulu begodu ingabangelwa kulimala namtjhana lifuzo. Amazinyo womqasa ahlala akhula begodu nangabe akahlangani kuhle (amazinyo wangaphezulu newangaphasi kufanele alingane), alokhu aragele phambili ngokukhula. Lokhu kubanga bona umqasa ungarhoni ukugoma begodu uzwe ubuhlungu. Amazinyo angaphungulwa kodwana lokhu akuwurarululi umraro, bulala omunye nomunye umqasa owuthola une-malocclusion yinto elungileko ongayenza.
I-Ear canker nekuzinlonda ezivela endlebeni zemiqasa zibangelwa mikhaza ehlala endlebeni, ibanga ubuhlungu obukhulu begodu ingabonwa njengobukhokho obuzotho ngaphakathi kwendlebe, lokha nayibungaliswa bungazala indlebe yoke. i-Canker ingalatjhwa ngokuzesa i-baby oil/amafutha wabentwaba nanyana nge-Ivomec (i-Ivomec sihlahla sezimvu begodu singathengwa kudorhodere wenlwana nanyana e-co-op. Yizese ngendlela olayelwe ngayo). Yoke imiqasa kufanele ihlale ihlolwa ngokuhlola phakathi endlebeni nokuyilapha khonokho.
Ama-sore hocks ziindlonda ngaphasi kwenyawo. Iinlondezi zingaba ngaphambili namtjhana ngemva kwenyawo begodu zivamise ukubangwa yifluri egrofu enyaweni. I-Rexes (umqasa owenza ngakubili) uvamise ukubanjwa khulu yi-sore hocks begodu kufanele ibenombhede wokuphumula. Ifluri eqinileko ibhedere khulu emiqaseni emhlobo we-Rexes. I-Gentian Violet ingafufuzelwa eslondeni ukusomisa. Iimpumulo ezinamathila namtjhana amehlo angenwe bulwelwobu angalatjhwa ngetiye ye-chamomile tea nanyana i-Terramycin nekuyiputjana esihlahla esilapha amehlo etholakala kudorhodere wamehlo, namtjhana e-co-op.
Ukugandeleleka ngokomkhumbulo kubanga bona imiqasa ibanjwe malwelwe. Imiqasa ethabileko ayikavimisi ukubanjwa malwelwe. Susa imiqasa kude nenlwana eziyizumako kanye netjhada. Nakungenzeka igandeleleke ngokomkhumbulo, faka amathosi ambalwa wepengu yokuyirhelabha uyibeke endaweni ethulileko. Nangabe iphatheke khulu, faka ithosi le-whiskey ngesgobheni esincani esizele ibisi.
Ukufa ihlangothi okubangwa mtjhiso ngiyo embangela ekulu yokufa kwemiqasa. Nangabe imiqasakho izwa umtjhiso khulu, begodu umtjhiso loyo ungaphazu kwe (25℃) kubabudisi bona iphefumule begodu ibamanzi magega nepumulo nomlomo. Yifufuzele ngamanzi amakhaza begodu ubeke ibodlela elizele amanzi ayirhwaba imiqasa ilale phezu kwalo.

Translated by Lizzy Shongwe