Abogogo Behlangano ye-Grandmothers Against Poverty and Aids Bakhumbula lokha Basakhulako

Amalunga we-Grandmothers Against Poverty and Aids (GAPA) akhumbula imidlalo ebebayidlala lokha basakhulako, nakuya kwabo esikolweni kwehlandla lokuthoma.

UBeauty Skefile

Yinye yezinto, zokuthoma engisazikhumbulako kudlala imidlalo yabentwana, efana negcubsi nama-hula hoops endleleni ye-Retreat eKapa. Besibantwana babantu, abanzima, amakhuwa nama-coloured, sidlala soke. Ngangingazi nokobana ngimuntu onzima, lokho.

Ngangingena esikolweni esinamabhuru, begodu ngilizwa ilimu lawo, ngombana ngakhulela phakathi kwawo. Kwatjhuguluka koke lokho muva. Ngamalanga layo, itjhwayo lokobana sele ulungele ukuya esikolweni, kwakunawukgona ukubeka umkhonwakho phezu kwehloko, uthinte indlebakho yangencenye. 

Njeke angazi bona isikolo ngasingena nangineminyaka emingakhi, besengimkhulu, ngidlula iminyaka abentwana esele bathoma ngayo isikolo amalanga la. Izinto bezibhedere amalanga layo. Abentwana banje sele bahlakaniphe khulu. Ngeze wenza litho bangakubuzi bona kungebanga lani wenza njalo.

Ngamalanga layo, nawubuza imibuzo enjalo abazali bakho, bebazokuwahla ngepama bathi ‘kungebanga lani usibuza umbuzo onjalo?’ Bekubakuphela kwendaba lokho. Amalanga la, abentwana bakhuluma khulu, bahlala banghanghisana nathi ngeskhathi soke, begodu baqabanga bona banempendulo zoke.

UTenjiwe Tutu

©Eric Miller

Sisese bentwana sasanelekisekile, ngalokho egade sinakho, ngombana bekungekho esingakwenza. Bekuyindawo ehle lapha ngakhulela khona.

Kunotjani obuzombeleze indlu yekhethu, begodu kunentaba ebangeni elingasikude nekhaya. Ngabuyela khona, lokha ngineminyaka eyi-53 nanyana-54, kodwana besele ngibhalelwa ukukhamba ibanga elide, ngize ngiyokufika entabeni, kodwana lokha ngisese mntazana, bengirhona ukugijima masinya njengembuzi ngingana mraro nakancani, tlok, tlok.

Mina kanye nabangani bami besenza abonompompi ngomkhwani wesiphila esomileko, lokha nasiqeda ukusigaya senye ipuphu ngaso. Besenza nezindlu ngabonompopi bengodo, siluka utjani ngengodo ukwenzela bona buhlale buqondile,sikhe namathuthumbo wehlathini siwafake hlangana nengodwezo.

UGoldie Qayiya

©Eric Miller

Lokha nangisakhululako, sisigibela intaba ukuzithabisa. Esikhathini esinengi, bewusithola siyi-15: Umma, ubaba, udade nabo boke abentwana bekhethu, besiguga amathunga wesphila esigayiweko, namabhontjisi, siyowadlela phezulu, sithele i-Holsum ngaphezulu kokudlokho.

Besinemfarigi ezinengi ekhaya, nagade kwenzekile sahlaba yinye ngaphambi kokobana siye entabenapho, gade sithwala enye inyama siyoyibasa senze i-picnic.

Besifika ngemva kwe-iri nencenye phezulu kwentaba leyo, besibona zonke iintaba ezizombeleze indawo ye-St Mark's, idamu ebelidlula phakathi kwendawo yekhethu, ngesinye isikhathi, besibona iinlwana zehlathini kude le. Ezifana namaqina nabojakalasi.

UFelicia Mfamana

©Eric Miller

Ngangineminyaka eyi-11, njengenjwayelo, abangani bami, uNombeko, Jongikhaya no Nomvulazana bazokudlala ngabonompompi bethu, ebenziwe ngokhwani wesiphila abazali bethu egade basitjale emasimini. Imidlalo yabentwana, ebengiyidlala lokha ngisemncani, beyimnandi, kodwana kwathi lokha nangikhulako, ngabona bona angifuni ukwenda nakancani.

Ngangithanda ukufunda, njeke ngathatha isiphetho sokobana ngizokuba ngutitjhere. Ngingazoba nomsebenzi omuhle wokukgelebha abentwana, begodu bengizokukgelebha abentwana, bengikgone nokukgelebha ababelethi bami. 'Ufanele ufunde', ubaba wayengitjela njalo.

Khamba uyokufunda, ukubhala kuhle, nokukhuluma kuhle. Ngifuna abentwana bakho babe nepilo ebhedere kuneyakho, njeke funda koke ongakgona ukukufunda.

Wayekhuluma ngento ayaziko, lokha aseselisokana, wayesebenza emayini ngaphasi komgodi, ngemva kwalokho wasebenza budisi emasimini, alusa nenkomo zakhe. Kwakuyipilo ehle, kodwana ngaskhathi sinye ibudisi. Wayegade afuna bona thina yethu ipilo ihluke. Kodwana iimfiso zakhe zange, zilingane.

Kwathi lokha ngenza ibanga lesihlanu umma wahlongakala. Besingabulawa yindlala ekhethu, kwakuhlala kunemirokgo eminengi, ebuya emasimini wethu begodu nebisi elibuya enkomeni. Kodwana kwathi nemva kokobana umma ahlongakale, akhange sisaba nayo imali eyaneleko, yokuthenga ijinifomu, izembatho zesikolo, nencwadi. Lokho kwasiphatha kumbi khulu, sinobaba kodwana, kwakungekho esingakwenza, mina nobaba, ngayekela iskolo.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana