ABasotho Eendaweni Ezisemakhaya

Ihlangano Yamalunga Wekhaya

©Dr Peter Magubane

Kade ipilo yaBasotho yaqobe lilanga gade ifana, kuhlukaniselwana umsebenzi ngokuya ngokobana umuntu ungangani nokobana unobulili buphi. Ilanga lithoma, nakuphuma ilanga, nakuvuka umndeni. Ngebanga lokobana isphila sajamiselela amabele njengokudla kwaqobe malanga, ukudla kwekuseni kuba mdoko nanyana amasi, nanyana inyama nanyana kungakavami. Amalunga womndeni avamise ukudla ngokuhlanganyela ngendlini.

Ekulu, nanyana nange kufuthumele ekuseni badlela esbandameni. Lokha nakunemvakatjhi, amadoda adla kokuthoma kuthi abentwana nabomma badle iinsalela.

Ngokomlando, amadoda waBasotho ahlala e-lekotla lapha abafazi babalinda khona .Amadoda asebenza e-lekhotla abasebenza ukurarulula imiraro elethwe ekosini nanyana ekosaneni; nanyana baqoqa ngendaba ezenzeke mvanje. Laba abanerhono elikhethekileko,ukwenza isibonelo, iinyanga, iizangoma, kanye nebenza iimumathi, isikhathi esinengi basiqeda, benza imisebenzi leyo nanyana babuthelela iinthako zokwenza iintwezo. Iskhathi sabo esinengi basiqeda batlhogomela  ifuyo; lokha iinkomo ezidosa iplurhu nazithulwako zibuya e-Europe amadoda kwakungiwo enza umsebenzi loyo, nekwakumsebenzi wabafazi ngaphambilini, ekhabe bawenza ngokusebenzisa amalembe, nanyana kade kumadoda ahlwengia iindawo ezitja emahlathini,bazilungiselela kobana zibe masimu. Sele kuphelele, umsebenzi wamadoda kade ungasibudisi ngaphandle kwalokha nabahlaselanako bathathelana iinkomo. 

Imisebenzi yabafazi, ekhabe ihluka ngokuya ngokobana sikhathi siphi sonyaka, gade ibudisi kuneyamadoda.Gade bathanyela, bahlwengisa, balungisa ukudla, bayokuthutha amanzi, bakhipha ikhula bebavuna. Lokha gade kwenza bona bahlwe emasimini, bahlale khona kusukela nakuphuma ilanga ukufikela nalitjhingako.

Ukugaya isiphila gade kwenziwa madodakazi amadala.Ngenkhathi ezithulileko, abafazi gade batlhogomela imizi yabo, bapleyistere imizi yabo, phasi nemabodeni ngedaka, bajamiselela imigaba ephukileko emafensini begodu benza nemisebenzi yekhaya.Iskhathi esincani bangasebenzi gade bavamise ukusisebenzisela ukukweriyela abakhozi babo.

Ukusukela basese bancani, abentwana gade babapha imisebenzi ethize ekutlhogakala kobana bayenze qobe lilanga. Abesana gade balusa iimbuzi, nasele babadala baluse iinkomo. Abentazana gade barhelebha abommabo ngemisebenzi yekhaya.

Translated by Busisiwe Skhosana